Vleermuizen zijn beschermde zoogdieren die vaak in of rond huizen verblijven omdat moderne woningen ideale schuilplaatsen bieden. Ze zoeken donkere, beschutte plekken zoals spleten onder dakpannen, achter windveren en bij zonnepanelen voor hun kraamkolonies en overwinteringsplaatsen. Hoewel vleermuizen over het algemeen niet gevaarlijk zijn en zelfs duizenden muggen per nacht eten, kunnen ze overlast veroorzaken door geluid en uitwerpselen. Gelukkig kun je vleermuizen op een diervriendelijke en wettelijk toegestane manier weren door toegangspunten af te sluiten buiten het broedseizoen.
Wat is een vleermuis en welke soorten komen in Nederland voor?
Vleermuizen zijn unieke zoogdieren die als enigen kunnen vliegen en zich oriënteren via echolocatie. Ze zijn nachtactief en voeden zich voornamelijk met insecten, waardoor ze een belangrijke rol spelen in de natuurlijke insectenbestrijding. Deze bijzondere dieren gebruiken geluidsgolven om zich in het donker te oriënteren en hun prooi op te sporen.
In Nederland komen verschillende vleermuissoorten voor, waarvan de dwergvleermuis en de gewone dwergvleermuis het meest algemeen zijn. Ook de watervleermuis wordt regelmatig waargenomen in Nederlandse natuurgebieden en woonwijken. Deze soorten hebben zich goed aangepast aan het leven in de buurt van menselijke bewoning.
Alle vleermuizen in Nederland zijn beschermd onder de Flora- en faunawet, wat betekent dat je ze niet mag verstoren, doden of hun verblijfplaatsen mag vernietigen. Deze wettelijke bescherming geldt zowel voor de dieren zelf als voor hun nesten en vaste rust- en verblijfplaatsen. Mensen komen vleermuizen vaak in of rond hun huis tegen omdat deze dieren actief op zoek zijn naar geschikte schuilplaatsen die beschutting bieden tegen weer en roofdieren.
Waarom komen vleermuizen in huis of onder dakpannen?
Vleermuizen zoeken van nature naar donkere, beschutte plekken voor verblijf en voortplanting, waarbij ze voorkeur geven aan locaties die veiligheid en stabiliteit bieden. Moderne huizen bieden precies de omstandigheden waar vleermuizen naar op zoek zijn, waardoor woningen aantrekkelijke alternatieve leefomgevingen vormen.
Spleten onder dakpannen, spouwmuren, ruimtes achter windveren en vooral de ruimte onder zonnepanelen bieden ideale schuilplaatsen voor vleermuizen. Deze locaties zijn donker, beschut tegen wind en regen, en bieden bescherming tegen natuurlijke vijanden. De smalle toegangen tot deze ruimtes geven vleermuizen bovendien een gevoel van veiligheid.
Vleermuizen vertonen seizoensgebonden patronen in hun gebruik van verblijfplaatsen. In de zomer zoeken vrouwelijke vleermuizen geschikte locaties voor kraamkolonies, waar ze samen hun jongen grootbrengen. Deze zomerverblijven moeten warm genoeg zijn voor de ontwikkeling van de jongen. In de winter hebben vleermuizen juist koelere, vorstvrije plekken nodig voor hun winterslaap.
Vleermuizen willen geen schade aanrichten aan je huis, ze zoeken simpelweg geschikte leefruimte die voldoet aan hun natuurlijke behoeften. Je kunt de aanwezigheid van vleermuizen herkennen aan verschillende signalen: kleine zwarte uitwerpselen op gevels of zolders, piepende of krabbende geluiden bij schemering, en vleermuizen die rond zonsondergang in karakteristieke vliegpatronen rond je huis cirkelen voordat ze op jacht gaan.
Zijn vleermuizen gevaarlijk of schadelijk voor je huis?
Vleermuizen zijn over het algemeen niet gevaarlijk voor mensen en vertonen geen agressief gedrag. Deze rustige dieren vermijden juist contact met mensen en vluchten wanneer ze zich bedreigd voelen. Ze vallen niet aan en bijten alleen in zeldzame gevallen wanneer ze worden vastgepakt of in het nauw gedreven.
Vleermuizen kunnen wel overlast veroorzaken door geluid van hun bewegingen, vooral wanneer grotere kolonies zich op zolders of in spouwmuren vestigen. De geur van hun uitwerpselen, ook wel guano genoemd, kan bovendien onaangenaam zijn. Vlekken op gevels door urine en uitwerpselen zijn een ander veelvoorkomend probleem bij vleermuiskolonies.
Zeldzame gezondheidsrisico’s bestaan wel, maar zijn in Nederland minimaal. Rabiës komt zeer zelden voor bij Nederlandse vleermuizen. Longinfecties door schimmelsporen in grote hoeveelheden guano kunnen optreden, maar dit gebeurt voornamelijk bij langdurige blootstelling aan grote verzamelingen uitwerpselen in slecht geventileerde ruimtes.
Vleermuizen bieden echter ook belangrijke voordelen. Ze fungeren als natuurlijke insectenbestrijders en eten duizenden muggen en andere insecten per nacht. Een enkele vleermuis kan in één nacht tot 3000 muggen consumeren, wat je tuin aanzienlijk aangenamer maakt tijdens zomeravonden.
Directe schade aan huizen door vleermuizen is minimaal, omdat ze geen materialen wegknagen zoals knaagdieren. Langdurige aanwezigheid van grote kolonies kan echter wel vervuiling veroorzaken door ophoping van guano, wat op termijn vlekken en geuren kan veroorzaken die lastig te verwijderen zijn.
Hoe kun je vleermuizen op een diervriendelijke manier weren?
Vleermuizen verjagen moet altijd gebeuren met respect voor hun wettelijke bescherming. Vleermuizen mogen niet gedood of verstoord worden, en hun nesten en verblijfplaatsen zijn beschermd onder de Flora- en faunawet. Overtredingen kunnen leiden tot boetes, dus het is belangrijk om de juiste aanpak te volgen.
De timing van wering is cruciaal. Je kunt preventieve maatregelen alleen nemen buiten het broedseizoen en de winterperiode, meestal tussen september en oktober of tussen maart en april. Tijdens deze perioden zijn vleermuizen niet aanwezig in hun zomerverblijven en zijn jongen al zelfstandig, waardoor je geen dieren in nood brengt.
Preventieve maatregelen richten zich op het afsluiten van toegangspunten. Kieren onder dakpannen, spleten in gevels en openingen rond leidingen zijn de belangrijkste toegangswegen die je moet afdichten. Controleer je woning grondig op mogelijke toegangspunten voordat je begint met afsluiten.
Vleermuisborstels vormen een effectieve en diervriendelijke oplossing voor het weren van vleermuizen. Deze gespecialiseerde borstels kun je onder dakpannen plaatsen om toegang te blokkeren zonder vleermuizen te verwonden. De borstelharen creëren een fysieke barrière die ongemakkelijk is voor vleermuizen, maar hen niet verwondt. Ze werken volgens het one-way exit principe: vleermuizen kunnen nog wel naar buiten, maar vinden de terugweg geblokkeerd en zoeken elders onderdak.
Naast vleermuisborstels zijn er andere methoden beschikbaar zoals fijnmazig gaas, ventilatieroossters met kleine openingen en speciaal afdichtingsmateriaal voor kieren en spleten. Bij het kiezen van preventieve oplossingen is het belangrijk om materialen te selecteren die duurzaam en weerbestendig zijn.
Controleer altijd eerst of vleermuizen daadwerkelijk aanwezig zijn voordat je maatregelen neemt. Observeer je huis bij schemering om vliegpatronen waar te nemen, of zoek naar uitwerpselen en geluiden. Bij twijfel kun je contact opnemen met een vleermuisexpert of lokale natuurorganisatie voor advies over de juiste aanpak voor jouw situatie.
Veelgestelde vragen
Hoe weet ik zeker of ik vleermuizen of een ander dier in mijn huis heb?
Vleermuizen herken je aan hun specifieke kenmerken: zeer kleine, droge uitwerpselen die gemakkelijk uit elkaar vallen (in tegenstelling tot muizenkeutels die zachter zijn), hoge piepgeluiden vooral bij schemering, en het zien van vliegende dieren rond zonsondergang. Als je twijfelt, kun je foto's maken van de uitwerpselen en contactgeluiden opnemen om deze voor te leggen aan een lokale vleermuiswerkgroep of natuurorganisatie die gratis kan helpen met identificatie.
Mag ik zelf vleermuisborstels installeren of heb ik een vergunning nodig?
Je mag zelf preventieve maatregelen zoals vleermuisborstels installeren, mits je dit doet buiten het broedseizoen (september-oktober of maart-april) en er geen vleermuizen aanwezig zijn in de verblijfplaats. Voor het verstoren of verwijderen van een actieve verblijfplaats met aanwezige vleermuizen heb je wel een ontheffing nodig van de provincie. Controleer daarom altijd eerst of de locatie leeg is voordat je begint met afsluiten.
Wat moet ik doen als ik per ongeluk vleermuizen heb opgesloten tijdens het afsluiten?
Verwijder onmiddellijk de afsluiting om de vleermuizen een vluchtweg te bieden, bij voorkeur bij schemering wanneer ze actief worden. Neem direct contact op met een lokale vleermuiswerkgroep of de dierenambulance voor professionele hulp. Probeer de vleermuizen niet zelf te vangen of verplaatsen, en wacht met verdere werkzaamheden tot na het broedseizoen wanneer alle dieren definitief zijn vertrokken.
Kunnen vleermuizen terugkeren naar mijn huis nadat ik toegangspunten heb afgesloten?
Vleermuizen zijn plaatstrouw en zullen vaak proberen terug te keren naar vertrouwde verblijfplaatsen. Daarom is het essentieel om alle mogelijke toegangspunten grondig af te sluiten, want vleermuizen kunnen door openingen van slechts 1,5 centimeter kruipen. Controleer na installatie regelmatig of de vleermuisborstels goed bevestigd blijven en of er geen nieuwe openingen zijn ontstaan door weersinvloeden.
Hoe reinig ik vleermuis guano veilig van mijn zolder of gevel?
Draag altijd beschermende handschoenen, een stofmasker en eventueel een veiligheidsbril om contact met stof en sporen te vermijden. Maak de guano eerst licht vochtig met water om stofvorming te verminderen, veeg of zuig het voorzichtig op, en desinfecteer het oppervlak daarna. Zorg voor goede ventilatie tijdens het schoonmaken en was je handen grondig na afloop. Bij grote hoeveelheden guano is het verstandig om een gespecialiseerd schoonmaakbedrijf in te schakelen.
Wat zijn de beste alternatieven als ik vleermuizen wil helpen maar niet in mijn huis?
Installeer een vleermuiskast in je tuin op minimaal 3-4 meter hoogte, bij voorkeur op een zonnige locatie op het zuidoosten of zuiden. Deze kastjes bieden vleermuizen een alternatieve verblijfplaats en je draagt bij aan natuurbehoud zonder overlast in je woning. Creëer daarnaast een vleermuisvriendelijke tuin met nachtbloeiende planten en een kleine waterbron, en vermijd het gebruik van chemische insecticiden die hun voedselbron aantasten.
Werken geluidsapparaten of geurmiddelen om vleermuizen te verjagen?
Ultrasone apparaten en geurafweermiddelen zijn over het algemeen niet effectief voor vleermuizen en worden afgeraden. Vleermuizen raken gewend aan kunstmatige geluiden en veel commerciële producten werken niet op de juiste frequenties. Bovendien kunnen deze methoden leiden tot onnodige stress voor de dieren. De enige betrouwbare en diervriendelijke methode is het fysiek afsluiten van toegangspunten met vleermuisborstels of gaas op het juiste moment van het jaar.