Welke wettelijke regels gelden voor het verjagen van vleermuizen?

Vleermuizen verjagen mag in Nederland niet zomaar, omdat alle 18 vleermuizensoorten wettelijk beschermd zijn onder de Flora- en faunawet (nu Wet natuurbescherming) en de Europese Habitatrichtlijn. Het verstoren, vangen of doden van vleermuizen is verboden, evenals het vernielen van hun verblijfplaatsen. Preventieve maatregelen zoals het afsluiten van toegangspunten zijn alleen toegestaan buiten gevoelige periodes en met gebruik van humane methoden die vleermuizen niet schaden.

Waarom zijn vleermuizen in Nederland wettelijk beschermd?

Vleermuizen zijn in Nederland strikt beschermd onder de Wet natuurbescherming en de Europese Habitatrichtlijn vanwege hun bedreigde status en belangrijke ecologische rol. Alle 18 Nederlandse vleermuizensoorten genieten volledige juridische bescherming, wat betekent dat zowel de dieren zelf als hun verblijfplaatsen niet verstoord mogen worden.

De bescherming bestaat omdat vleermuizenpopulaties de afgelopen decennia sterk zijn gedaald door habitatverlies, vergiftiging door bestrijdingsmiddelen en verstoring van verblijfplaatsen. Vleermuizen vervullen een cruciale rol in het ecosysteem door enorme hoeveelheden insecten te eten, waaronder veel schadelijke soorten voor landbouw en bosbouw.

Deze wetgeving geldt ongeacht eigendomsrechten of bouwplannen. Woningeigenaren en bouwbedrijven kunnen aanzienlijke boetes krijgen voor het illegaal verstoren van vleermuizen of hun kolonies. De bescherming omvat niet alleen levende dieren, maar ook hun vaste rust- en verblijfplaatsen in gebouwen, zelfs wanneer de vleermuizen tijdelijk afwezig zijn.

Wat mag je wel en niet doen bij vleermuizen in je woning?

Volgens de Wet natuurbescherming is het strikt verboden om vleermuizen te doden, vangen, verstoren of hun verblijfplaatsen te vernielen. Dit geldt ook voor het afsluiten van toegangspunten wanneer vleermuizen aanwezig zijn of tijdens gevoelige periodes. Overtredingen kunnen leiden tot forse boetes en zelfs stopzetting van bouwwerkzaamheden.

Wat je wel mag doen is vleermuizen observeren zonder ze te verstoren en preventieve maatregelen nemen buiten het broedseizoen en de overwinteringsperiode. Je mag toegangspunten afsluiten in de geschikte periode (september-oktober), mits je dit doet met methoden die vleermuizen de mogelijkheid geven om veilig naar buiten te gaan maar niet meer terug te komen.

Je moet een deskundige ecoloog inschakelen wanneer je vleermuizen in je woning aantreft en werkzaamheden wilt uitvoeren aan het dak, de gevel of andere delen waar vleermuizen verblijven. Bij renovaties of verbouwingen waarbij verblijfplaatsen verstoord kunnen worden, is professioneel ecologisch onderzoek verplicht voordat je mag beginnen.

Situaties die direct deskundig ingrijpen vereisen zijn onder andere: het aantreffen van een vleermuizenkolonie tijdens bouwwerkzaamheden, vleermuizen die per ongeluk binnen zijn gekomen en niet zelf naar buiten vinden, of gewonde vleermuizen. In deze gevallen moet je contact opnemen met een erkende vleermuizendeskundige of de dierenambulance.

Hoe vraag je een ontheffing aan voor vleermuizenbestrijding?

Een ontheffing voor handelingen die vleermuizen kunnen verstoren vraag je aan bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Deze ontheffing is noodzakelijk wanneer werkzaamheden aan gebouwen niet uitgesteld kunnen worden en vleermuizen of hun verblijfplaatsen beïnvloeden. De procedure vereist grondige documentatie en kan enkele weken tot maanden duren.

Voor een ontheffing komen alleen situaties in aanmerking waarbij er geen andere oplossing mogelijk is, er sprake is van dwingende redenen van groot openbaar belang, of wanneer de veiligheid van mensen in gevaar komt. Je moet aantonen dat alternatieven overwogen zijn en dat de werkzaamheden niet uitgesteld kunnen worden tot een geschikter moment.

De benodigde documentatie omvat een ecologisch onderzoek uitgevoerd door een erkend ecoloog, een gedetailleerd werkplan met mitigerende maatregelen, bewijs van de noodzaak van de werkzaamheden, en een alternatieventoets. Het ecologisch onderzoek moet de aanwezige vleermuizensoorten identificeren, hun gebruik van het gebouw beschrijven en concrete compensatiemaatregelen voorstellen.

De doorlooptijd voor een ontheffingsaanvraag bedraagt minimaal 8 tot 13 weken, afhankelijk van de complexiteit van de situatie. Voorwaarden bij een verleende ontheffing zijn meestal het creëren van vervangende verblijfplaatsen, ecologische begeleiding tijdens de werkzaamheden, en strikte timing van de activiteiten buiten de meest gevoelige periodes.

Welke periode is het beste voor vleermuizenwerende maatregelen?

Het najaar, specifiek september tot half oktober, is de beste periode voor vleermuizenwerende maatregelen. In deze periode zijn vleermuizen actief, jonge dieren zijn zelfstandig, en de dieren hebben nog niet hun winterverblijfplaats betrokken. Dit maakt het de veiligste tijd om toegangspunten af te sluiten zonder vleermuizen op te sluiten.

Tijdens de kraamperiode van mei tot augustus mogen vleermuizen absoluut niet verstoord worden. Vrouwtjes verzamelen zich dan in kraamkolonies om hun jongen te krijgen en op te voeden. Verstoring in deze periode kan leiden tot het achterlaten van hulpeloze jongen die verhongeren, wat niet alleen wettelijk verboden maar ook ethisch onacceptabel is.

Van november tot maart houden vleermuizen winterslaap in beschutte verblijfplaatsen. Verstoring tijdens deze periode is levensgevaarlijk omdat vleermuizen weinig energiereserves hebben en ontwaken uit winterslaap kostbare energie verbruikt die ze niet meer kunnen aanvullen. Werkzaamheden in deze maanden zijn daarom wettelijk verboden.

De seizoensgebonden planning combineer je met wettelijke vereisten door vooraf ecologisch onderzoek te laten uitvoeren, bij voorkeur in het voorjaar of de zomer wanneer vleermuizen actief zijn en hun aanwezigheid goed vastgesteld kan worden. Plan vervolgens de daadwerkelijke werende maatregelen in de toegestane najaarsperiode, zodat je zowel aan de biologische als juridische voorwaarden voldoet.

Wat zijn toegestane methoden om vleermuizen te weren?

Wettelijk toegestane methoden om vleermuizen te weren richten zich op preventie zonder schade aan te brengen. De meest effectieve en humane oplossing is het gebruik van vleermuisborstels die vleermuizen toestaan om naar buiten te gaan maar terugkeer verhinderen. Deze gespecialiseerde borstels werken door hun directionele borstelstructuur die eenrichtingsverkeer mogelijk maakt.

Vleermuisborstels worden geïnstalleerd in gaten, scheuren en open voegen waar vleermuizen toegang hebben tot gebouwen. De borstels, zoals onze 90mm vleermuisborstels, zijn ontwikkeld door praktijktesten en maken het mogelijk dat vleermuizen zich door de borstels heen kunnen duwen om naar buiten te gaan, maar kunnen door de richting van de borstelharen niet meer terugkeren.

Andere door ecologen goedgekeurde methoden zijn het afsluiten van toegangspunten buiten de gevoelige periodes, het creëren van alternatieve verblijfplaatsen voordat bestaande toegangen worden afgesloten, en het gebruik van tijdelijke eenrichtingskleppen onder ecologisch toezicht. Al deze methoden moeten uitgevoerd worden in september-oktober en bij voorkeur onder begeleiding van een vleermuizendeskundige.

Voor een complete aanpak kun je terecht bij onze ongediertebestrijdingsborstels die specifiek ontworpen zijn voor humane wildlifebeheersing. Alle methoden moeten voldoen aan de eis dat ze geen letsel toebrengen aan vleermuizen, uitgevoerd worden volgens de wettelijke richtlijnen, en bij voorkeur gecombineerd worden met compenserende maatregelen zoals het ophangen van vleermuiskasten in de nabije omgeving.